Poradnik - Pracodawy

Audyt BHP - odpowiedzialność pracodawcy

Czynniki szkodliwe - obowiązki pracodawcy


Audyt BHP

Odpowiedzialność pracodawcy za stan BHP w firmie

Każdy pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny w zakładzie pracy.

W związku z tym powinien:

  • organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy
  • zapewnić przestrzeganie przepisów i zasad BHP
  • wydawać polecenia usunięcia uchybień w zakresie BHP
  • kontrolować ich wdrożenie i realizację
  • zalecać stosowanie właściwych środków zapobiegawczych

Zgodnie z art. 207 i 236 kodeksu pracy.

Jednym ze skutecznych instrumentów sprostania tym obowiązkom jest audyty BHP - okresowe dokonywanie analiz stanu BHP w zakładzie uwzględniających całokształt zagadnień mających wpływ na warunki i bezpieczeństwo pracy w zakładzie.

Każdy pracodawca ma obowiązek prowadzenia dokumentacji BHP

Każdy pracodawca ma obowiązek prowadzenia i archiwizowania dokumentacji BHP w firmie.

W związku z tym powinien:

  • ewidencjonować i analizować przyczyn wypadków przy pracy
  • ewidencjonować zgłoszenia chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy
  • ewidencjonować i mieć udokumentowane kontrole i pomiary czynników szkodliwych i niebezpiecznych
  • ewidencjonować i mieć aktualne szkolenia BHP dla wszystkich pracowników w firmie
  • mieć udokumentowaną aktualną ocenę ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracy
  • udostępnić pracownikom na stanowiskach pracy aktualne instrukcje stanowiskowe

Najlepszym sposobem sprostania tym obowiązkom jest okresowe dokonywanie analizy stanu BHP w firmie. Istotne jest aby uwzględnić w prowadzonym audycie całokształt zagadnień mających wpływ na warunki i bezpieczeństwo pracy w zakładzie.

Okresowa analiza stanu BHP w firmie

Każdy pracodawca ma obowiązek przeprowadzenie okresowej analizy stanu BHP w zakładzie pracy.

Okresowa analiza stanu BHP powinna być przeprowadzana przez pracodawcę co najmniej raz w roku, w celu:

  • przedstawienia propozycji przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu poprawę warunków i bezpieczeństwa pracy
  • zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników

Zgodnie z rozporządzeniem R.M. z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704, z późn. zm.)

Jednym ze skutecznych instrumentów sprostania tym obowiązkom jest audyt BHP - okresowe dokonywanie analiz stanu BHP w zakładzie uwzględniających całokształt zagadnień mających wpływ na warunki i bezpieczeństwo pracy w zakładzie.

Kontrola stanu BHP w zakładzie pracy

Każdy pracodawca ma obowiązek przeprowadzania systematycznych kontroli stanu BHP w zakładzie pracy.

Systematyczne kontrole powinny dotyczyć:

  • organizacji czasu pracy
  • stanu technicznego maszyn i urządzeń technicznych
  • sposobu usuwania nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa pracy

Zgodnie z rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (J.t.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.), które w § 40 ust. 1

Najlepszym sposobem sprostania tym obowiązkom jest okresowe dokonywanie analizy stanu BHP w firmie. Istotne jest aby uwzględnić w prowadzonym audycie całokształt zagadnień mających wpływ na warunki i bezpieczeństwo pracy w zakładzie.


Czynniki szkodliwe - obowiązki pracodawcy

Czynniki szkodliwe - obowiązki pracodawcy

Pracodawca ma obowiązek wskazać czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy oraz zlecić wykonanie badań i pomiarów uwzględniając:

  • rodzaj tych czynników oraz ich właściwości
  • procesy technologiczne i ich parametry
  • wyposażenie techniczne, w tym maszyny, urządzenia, instalacje i narzędzia, które mogą być źródłem emisji czynników szkodliwych dla zdrowia
  • organizację pracy i sposób wykonywania pracy
  • środki ochrony zbiorowej i dane dotyczące ich użytkowania
  • rzeczywisty czas narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia

Pracodawca ma też następujące obowiązki w zakresie dokumentacji czynników szkodliwych:

  • przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych przez okres 3 lat (licząc od daty ich wykonania)
  • informowanie pracowników narażonych na oddziaływanie czynników szkodliwych o aktualnych wynikach badań i pomiarów
  • udostępnianie pracownikom narażonym na oddziaływanie czynników szkodliwych wyników ich pomiarów oraz wyjaśniać ich znaczenie
  • prowadzić na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy
  • regularnie uzupełniać kartę badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
  • w przypadku likwidacji zakładu pracy niezwłocznie przekazać rejestr oraz kartę badań i pomiarów czynników szkodliwych właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu - PIS

Rodzaje czynników szkodliwych

Czynniki szkodliwe w środowisku pracy ich oddziaływanie na pracownika prowadzi lub może prowadzić do powstania choroby zawodowej bądź innego schorzenia związanego z wykonywaną pracą.

Rodzaje czynników szkodliwych:

  • czynniki fizyczne - hałas, hałas ultradźwiękowy, drgania mechaniczne/wibracja, mikroklimat, promieniowanie optyczne, pola i promieniowania elektromagnetyczne
  • czynniki chemiczne - ubstancje toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze
  • czynniki biologiczne – makro i mikroorganizmy roślinne oraz zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki

Czynniki uciążliwe w środowisku pracy ich oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucie bądź nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Mogą one prowadzić do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby i obniżenia wydajności np. monotonia, obciążenie psychiczne, obciążenie statyczne, oświetlenie, wysiłek fizyczny.

Czynniki niebezpieczne to czynniki, które mogą prowadzić do powstania u pracującego urazu (wypadku przy pracy).

Częstotliwość pomiarów - czynników szkodliwych

Częstotliwość przeprowadzania pomiarów czynników szkodliwych:

Nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności należy wykonać badania i pomiary czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy.

W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu, o ile nie jest on czynnikiem o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, badania i pomiary wykonuje się:

  • co najmniej raz w roku – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS
  • co najmniej raz na dwa lata – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższe go dopuszczalnego stężenia (NDS)

Badania i pomiary czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym należy wykonywać częściej:

  • co najmniej raz na trzy miesiące – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości NDS
  • co najmniej raz na sześć miesięcy – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS

W przypadku narażenia na pył, który zwiera azbest, badania i pomiary wykonuje się co najmniej raz na trzy miesiące. Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów nie przekroczyły 0,5 wartości NDS, częstotliwość ta może być zmniejszona do jednego pomiaru na 6 miesięcy.

Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów, wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów tych czynników.

Hałas w pracy

Hałasem nazywamy czynniki niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne działające na organ słuchu, zmysły oraz części organizmu człowieka.

Wyróżniamy:

  • hałas infradźwiękowy niesłyszalny lecz odczuwalny, o częstotliwości niższej od 20 Hz
  • hałas słyszalny o częstotliwości w przedziale 20-20'000 Hz
  • hałas ultradźwiękowy niesłyszalny, ponad 20'000 Hz

Pracodawca jest zobowiązany przekazywać pracownikom informację dotyczące hałasu:

  • wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia
  • działań podjętych w związku z przekroczeniem na określonych stanowiskach dopuszczalnych wartości hałasu
  • doboru oraaz włąściwego sposobu używania indywidualnych ochron słuchu

Wibracje w pracy

Wibracją nazywamy drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała, które mają bezpośredni kontakt z drgającym obiektem. Jest to czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku pracy.

Wyróżniamy:

  • drgania miejscowe – działają na organizm człowieka i są przenoszone bezpośrednio przez kończyny górne. Ich źródłem mogą być np. ręczne narzędzia udarowe
  • drgania ogólne – mają działanie ogólne na organizm człowieka i są przekazywane do organizmu, jako całości, przez stopy lub części tułowia ( szczególnie przez miednicę lub plecy). Ich źródłem są np. siedziska i podłogi środków transportu

Pracodawca w zakresie czynników wibracji jest zobowiązany do:

  • przeprowadzania pomiarów drgań mechanicznych w środowisku pracy:
    • nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności
    • co najmniej raz w roku w przypadku gdy wyniki ostatnio wykonywanych pomiarów wielkości opisujących drgania mechaniczne wykazały, że co najmniej jeden z nich przekracza 0,5 wartości NDN
    • co najmniej raz na dwa lata gdy wyniki ostatnio wykonywanych pomiarów wielkości opisujących drgania mechaniczne wykazały, że co najmniej jeden z nich przekracza 0,2 wartości NDN
    • w każdym wypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika
  • regularnego rejestrowania wyników badań i pomiarów drgań mechanicznych
  • przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego na wszystkich stanowiskach pracowników narażonych na drgania mechaniczne uwzględniając min:
    • poziom i rodzaj narażenia
    • czas trwania narażenia
    • skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników
  • eliminować u źródła ryzyko zawodowe lub ograniczać je do możliwie najmniejszego poziomu wykorzystując dostępne rozwiązania techniczne i szkolenia

Pyły w pracy

Szkodliwe działanie pyłów związane jest z wnikaniem przez drogi oddechowe do organizmu człowieka.

Skutki działania pyłu na organizm człowieka zależą od:

  • stężenia pyłu
  • składu chemicznego
  • wymiarów i kształtu cząstek
  • struktury krystalicznej
  • rozpuszczalności pyłu w płynach ustrojowych

Pyły pod względem działania biologicznego można podzielić na pyły o działaniu:

  • drażniącym: cząstki węgla, żelaza, szkła, aluminium, związku baru itp.
  • zwłókniającym: cząstki kwarcu, krystobalitu, talku, kaolinu, pyły rud żelaza, trydymitu, azbestu i z kopalni węgla
  • kancerogennym: azbest, ogniotrwałe włókna ceramiczne do specjalnych celów
  • alergizującym: pyły pochodzenia roślinnego, zwierzęcego, leki, pyły arsenu, chromu, miedzi, cynku

Pracodawca ma obowiązek dokonywania oceny narażenia na pyły w środowisku pracy tj.

  • wykonania pomiarów stężeń pyłów na stanowiskach pracy,
  • określeniu wskaźników ekspozycji na pyły w odniesieniu do dobowego czasu pracy
  • oraz porównaniu uzyskanej wartości wskaźników ekspozycji z wartościami NDS.

Zagrożenia chemiczne

Narażenie pracowników na działanie substancji i preparatów chemicznych może występować na różnych stanowiskach pracy:

  • w magazynach
  • w warsztatach produkcyjnych
  • w laboratoriach
  • oczyszczalniach ścieków
  • stolarniach
  • fabrykach mebli
  • w warsztatach remontowych
  • i inne

Szczególnie narażeni na czynniki chemiczne mogą być pracownicy zatrudnieni m.in. przy wytwarzaniu i produkcji:

  • tworzyw sztucznych
  • zapraw
  • klejów
  • farb
  • środków czystości
  • produktów leczniczych
  • pracownicy stolarni
  • pracownicy budowlani

Substancje chemiczne w powietrzu na stanowiskach pracy mają postać:

  • gazów
  • par
  • cieczy
  • ciał stałych

Wchłanianie substancji chemicznych do organizmu następuje głównie przez drogi oddechowe, ale również przez skórę i z przewodu pokarmowego.

Przy zagrożeniach chemicznych pracodawca zobowiązany jest do:

  • zastępowania substancji chemicznych i ich mieszanin, czynników oraz procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym bądź mutagennym mniej szkodliwymi dla zdrowia
  • do stosowania innych dostępnych środków ograniczających stopień narażenia na czynniki chemiczne przy wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki
  • rejestrowania wszystkich rodzajów prac w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami oraz procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
  • wykonywania pomiarów czynników chemicznych w środowisku pracy
  • informowania pracowników o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierających substancje chemiczne, ich mieszaniny lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
  • przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego związanego z pracą w narażeniu na czynniki chemiczne
  • prowadzenia rejestru pracowników na stanowisku z zagrożeniami chemicznymi, który należy przechowywać przez okres 40 lat po ustaniu narażenia
  • w przypadku likwidacji zakładu pracy – przekazać właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu

Zagrożenia biologiczne

Na czynniki biologiczne składają się zarówno makro jak i mikroorganizmy roślinne oraz zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki).

Działanie szkodliwych czynników biologicznych występuje min:

  • w zakładach produkujących żywność
  • w rolnictwie
  • w pracy w której dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia zwierzęcego
  • w jednostkach ochrony zdrowia
  • w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych
  • w zakładach gospodarki odpadami
  • przy oczyszczaniu ścieków

Przy zagrożeniach biologicznych pracodawca zobowiązany jest do:

  • stosowania wszelkich możliwych środków eliminujących narażenie bądź ograniczających stopień tego narażenia
  • ograniczania liczby pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego
  • przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego dla pracowników z uwzględnieniem czynników biologicznych
  • prowadzenia rejestru pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników biologicznych
  • zapewnienia pracownikom środków ochrony zbiorowej oraz środków ochrony indywidualnej
  • przeprowadzania szkoleń BHP pracowników uwzględniając szczegółowo temat zagrożeń biologicznych
  • zapewnienia pracownikom środków hermetyczności w celu zapobiegania i redukcji przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia szkodliwego czynnika biologicznego
  • stosowania znaków ostrzegających przed zagrożeniem biologicznym
  • zapewnienia instrukcji stanowiskowych bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi

Obciążenie psychiczne

Obciążenie psychiczne charakterystyczne jest dla pracy umysłowej. Najczęściej występującym w środowisku pracy czynnikiem psychicznym jest stres związany z warunkami pracy. Stres u pracownika może zostać wywołany przez każdą cechę pracy, która w wyniku oddziaływania i subiektywnego odbioru informacji przez pracownika powoduje stan napięcia. Długotrwały stres bywa dla organizmu bardzo destrukcyjny powodując wyczerpanie, osłabienie, trudności w koncentracji oraz racjonalnym myśleniu. Może prowadzić do bezsenności i zaburzeń wegetatywnych, jak również wywoływać chorobę wrzodową.

W ocenie obciążenia psychicznego ważne jest uwzględnienie monotonii pracy, która oddziałuje równolegle i przyczynia się do powstawania zmęczenia psychicznego.

W przypadku wystąpienia ryzyka przeciążenia psychicznego pracownika, pracodawca powinien podjąć środki zaradcze, aby zmniejszyć zakres pracy i rozwoju organizacyjnych oraz technicznych zasobów.

Działania te powinny być skierowane do konkretnych osób.

W przypadku przeciążenia psychicznego pracą spowodowanego:

  • dużą ilością pracy
  • presją czasu

Należy zredukować zadania pracownika lub przenieś go na stanowisko pracy z takimi samymi lub podobnymi zadaniami.

Dla stanowisk pracy z małym ryzykiem obciążenia psychicznego można rozszerzyć zakres obowiązków na takich stanowiskach.

Obciążenie fizyczne

Obciążenie fizyczne w pracy

Na obciążenie fizyczne pracownika najczęściej ma wpływ:

  • nieprawidłowa pozycja ciała w trakcie pracy
  • nadmierna częstość wykonywanych czynności
  • zbyt duża masa przenoszonych przedmiotów.

Biorąc pod uwagę obciążenie fizyczne ważnym elementem jest podnoszenie i dźwiganie ciężkich przedmiotów.

Pracodawca ma obowiązek stosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych, w celu wyeliminowania ręcznych prac transportowych.

Miarą obciążenia fizycznego jest wydatek energetyczny.

Oświetlenie w pracy

Celem prawidłowego oświetlenia jest zapewnienie pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł wykonywać prace wzrokową w sposób bezpieczny i efektywny przy jednoczesnym występowaniu wygody widzenia.

Niewłaściwe oświetlenie stanowisk pracy może doprowadzić do:

  • nadmiernego zmęczenia narządu wzroku
  • dolegliwości wzroku
  • spadku wydajności pracy
  • pogłębienia wad wzroku.

Rodzaje oświetlenia:

  • oświetlenie ogólne - to równomierne oświetlenie pewnego obszaru bez uwzględnienia szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych jego części
  • oświetlenie miejscowe - to dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, z uwzględnieniem szczególnych potrzeb oświetleniowych. Stosuje się je w celu zwiększenia natężenia oświetlenia, uwidocznienia szczegółów itp., załączane niezależnie od oświetlenia ogólnego
  • oświetlenie złożone - to oświetlenie składające się z oświetlenia ogólnego oraz oświetlenia miejscowego

W zakresie prawidłowego oświetlenia miejsc pracy pracodawca ma obowiązki:

  • zapewnić w pomieszczeniach pracy oprócz oświetlenia dziennego także oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z odpowiednimi Polskimi Normami - PN
  • wykonywać pomiary oświetlenia na stanowisku pracy - gdy parametry oświetlenia nie odpowiadają wymogom PN, pracodawca powinien dokonać niezbędnych zmian, uzupełnień bądź napraw
  • brać pod uwagę oświetlenie przy ocenie ryzyka zawodowego

Prace szczególnie niebezpieczne

Prace szczególnie niebezpieczne to prace, gdy ryzyko wypadkowe, ze względu na ich specyfikę, stosowane materiały niebezpieczne, warunki miejscowe wykonywania, jest większe niż przy pracach innego rodzaju.

Do prac szczególnie niebezpiecznych zaliczamy min.:

  • roboty budowlanerozbiórkoweremontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części
  • prace w zbiornikachkanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych
  • prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych
  • prace na wysokości

Przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych pracodawca zobowiązany jest zapewnić:

  1. bezpośredni nadzór nad tymi pracami poprzez wyznaczone w tym celu osoby
  2. odpowiednie środki zabezpieczające, zarówno organizacyjne, jak i techniczne, w postaci:
    • asekuracji pracujących
    • zastosowania środków ochrony zbiorowej
    • środków ochrony indywidualnej
    • oznakowania stref niebezpiecznych
    • zapoznanie pracowników z oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy
  3. instruktaż pracowników obejmujący min.:
    • imienny podział pracy
    • kolejność wykonywania zadań
    • wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach
    • pracę na pisemne polecenie
    • postępowanie w sytuacjach awaryjnych

BHP-NOS oferuje usługę Audytu BHP  w dwóch wariantach:

  • jako jednorazowa usługa wykonywana na zlecenie Klienta
  • oraz w ramach stałej umowy nadzoru BHP

BHP-NOS oferuje usługę nadzoru nad czynnikami szkodliwymi


Zapraszamy do zapoznania się z naszymi usługami oraz cennikami szkoleń i usług BHP.

Pracujesz bezpiecznie BHP-NOS!